چشم‌اندازی که باور نمی‌کنید واقعی است

وقتی برای نخستین بار تصاویر کوه رنگین‌کمان پرو را می‌بینید، احتمالاً واکنش اولتان این است که با خودتان بگویید: «این حتماً فتوشاپ است». رگه‌های صورتی، زرد، فیروزه‌ای، سرخ، سفید و سبز که روی دامنه‌های این کوه کشیده شده‌اند، به قدری غیرواقعی به نظر می‌رسند که گویی نقاشی دست یک هنرمند سورئال هستند. اما حقیقت چیز دیگری است: این کوه واقعی است و در دل رشته‌کوه آند پرو، در ارتفاع ۵۲۰۰ متری از سطح دریا، منتظر کسانی است که جرأت داشته باشند به دیدارش بروند.

کوهی که امروز به عنوان یکی از شگفت‌انگیزترین مقاصد گردشگری جهان شناخته می‌شود، تا چند سال پیش حتی در میان بیشتر مردم پرو هم ناشناخته بود. این پدیده طبیعی که بومیان آن را وینیکونکا می‌نامند، قرن‌ها زیر پوشش یخچال‌های طبیعی پنهان بود و تنها برای معدودی از کوهنوردان و ساکنان محلی قابل رؤیت بود. اما تغییرات اقلیمی دهه گذشته، پرده از روی این شاهکار زمین‌شناسی برداشت و دنیا را با یک معجزه طبیعی آشنا کرد.

داستانی که از میلیون‌ها سال پیش آغاز شد

هر رنگی که بر دامنه‌های وینیکونکا می‌درخشد، روایتگر فصلی از تاریخ زمین است. این کوه در واقع یک کتاب تاریخ زمین‌شناسی باز است که صفحاتش از رسوبات معدنی مختلف تشکیل شده است. داستان آن به دوران دوم زمین‌شناسی بازمی‌گردد، زمانی که رشته‌کوه آند در حال شکل‌گیری بود و فعالیت‌های آتشفشانی و جابجایی صفحات زمین‌ساختی ناسکا، لایه‌های گوناگونی از مواد معدنی را روی هم انباشته می‌کردند.

این فرآیند که میلیون‌ها سال به طول انجامید، کوهی خلق کرد که در دل خود چهارده نوع کانی متفاوت را جای داده است. اما تا زمانی که یخچال‌های طبیعی این منطقه باقی بودند، این گنجینه رنگارنگ از چشم جهانیان پنهان می‌ماند. بین سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۵، ذوب تدریجی این یخچال‌ها به دلیل افزایش دمای جهانی، رنگ‌های وینیکونکا را برای نخستین بار به طور کامل آشکار کرد.

برای جوامع بومی منطقه اوسانگاته، این کوه همیشه مقدس بوده است. آن‌ها وینیکونکا را یک «آپو» می‌نامند، یعنی روح یا سرور کوه که باید مورد احترام و پرستش قرار گیرد. این باور ریشه در فرهنگ پیش از اینکا دارد و تا امروز هم ادامه دارد. ساکنان محلی هنوز هدایایی به این کوه تقدیم می‌کنند و آن را نمادی از ارتباط با پاچاماما، یعنی مادر زمین، می‌دانند.

علم پشت این پالت رنگی طبیعت

پاسخ به این سؤال که چرا وینیکونکا این‌گونه رنگارنگ است، در ترکیب معدنی خاص آن نهفته است. هر رنگ نشان‌دهنده یک کانی خاص است که در طول زمان‌های زمین‌شناسی متفاوت رسوب کرده است. رگه‌های صورتی و سرخ از رس و گل سرخ غنی از اکسید آهن حاصل می‌شوند. نوارهای سفید حاکی از حضور سنگ‌های کوارتزی، ماسه‌سنگ و مارل‌های غنی از کربنات کلسیم است.

رنگ‌های سبز و آبی که شاید جذاب‌ترین بخش این منظره باشند، از فیلیت‌ها و رس‌های غنی از منیزیم و آهن پدید می‌آیند. قهوه‌ای خاکی از سنگ‌های حاوی منیزیم متعلق به دوره چهارم زمین‌شناسی است، و زرد خردلی نیز ناشی از ماسه‌سنگ‌های آهکی سرشار از مواد گوگردی است. این لایه‌ها در اثر فرسایش طبیعی و عوامل جوی، به تدریج آشکار شده و امروز این سمفونی رنگ را برای ما به نمایش گذاشته‌اند.

آنچه این پدیده را از بسیاری از کوه‌های رنگی دیگر در جهان متمایز می‌کند، شفافیت و تضاد بالای رنگ‌هاست. فقدان پوشش گیاهی به دلیل ارتفاع بسیار زیاد، باعث شده که این رنگ‌ها بدون هیچ پوششی در معرض دید قرار بگیرند. علاوه بر این، زاویه قرارگیری لایه‌های رسوبی که به دلیل فعالیت‌های تکتونیکی کج شده‌اند، موجب می‌شود که رنگ‌ها به صورت نوارهای واضح و جداگانه دیده شوند، نه به شکل آمیخته.

حقایقی که شاید ندانید

یکی از جالب‌ترین نکات درباره وینیکونکا این است که تنها یک دهه از شهرت جهانی آن می‌گذرد. پیش از این، فقط کوهنوردانی که مسیر سخت و طولانی تر اوسانگاته را طی می‌کردند، شانس دیدن این منظره را داشتند. اما از سال ۲۰۱۳ به بعد، با ذوب یخچال‌ها و توسعه مسیرهای دسترسی، این کوه به یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های پرو تبدیل شد. امروز روزانه صدها نفر به قله آن صعود می‌کنند.

وینیکونکا در مرز زمینی دو منطقه کوسیپاتا و پیتومارکا در استان کوسکو قرار دارد و از شهر باستانی کوسکو، پایتخت سابق امپراتوری اینکا، حدود سه ساعت فاصله دارد. ارتفاع آن حدود ۵۲۰۰ متر از سطح دریا است، که به معنای کمبود جدی اکسیژن و دمای بسیار پایین است. دمای شبانه در قله اغلب به زیر صفر درجه می‌رسد، حتی در فصل خشک.

یکی دیگر از واقعیت‌های کمتر شناخته‌شده این است که وینیکونکا تنها کوه رنگی پرو نیست. در حدود ۲۰ کیلومتری جنوب آن، کوهستان دیگری به نام پالکویو وجود دارد که سه قله رنگارنگ دارد و از ازدحام کمتری برخوردار است. همچنین کوه پالای پونچو در ارتفاع ۴۷۹۱ متری، منظره‌ای مشابه ارائه می‌دهد. اما هیچ‌کدام از این‌ها به اندازه وینیکونکا مشهور و فوتوژنیک نیستند.

این منطقه زیستگاه لاماها، آلپاکاها و ویکونیاهای وحشی است که آزادانه در دامنه‌های کوه چرا می‌کنند. مردم محلی هنوز به صورت سنتی از این حیوانات مراقبت می‌کنند و سالانه برای جمع‌آوری پشم آن‌ها، گردهمایی‌هایی برگزار می‌کنند. پوشش گیاهی منطقه شامل علف‌های کوهستانی مانند ایچو، موانا و درختچه‌هایی چون کیسوار است که به سختی در این ارتفاع رشد می‌کنند.

سفری که فراموش‌ نشدنی است

مسیر رسیدن به کوه رنگین‌کمان خود داستانی جداگانه دارد. بیشتر تورها از کوسکو شروع می‌شوند و پس از سه ساعت رانندگی به سمت جنوب شرقی، به روستای پیتومارکا یا کایراویری می‌رسید. از آنجا، پیاده‌روی معمولاً دو تا سه ساعت طول می‌کشد، بسته به آمادگی جسمانی و سازگاری با ارتفاع.

این مسیر در ابتدا به آرامی در یک دره سرسبز صعود می‌کند و سپس شیب آن تندتر می‌شود. آخرین قسمت، یک صعود تند و سنگلاخی است که به دلیل ارتفاع بسیار زیاد، بسیار چالش‌برانگیز می‌شود. اما وقتی به قله می‌رسید و چشمتان به آن دریای رنگ می‌افتد، تمام خستگی فراموش می‌شود. در پشت سر وینیکونکا، قله برف‌پوش نوادو اوسانگاته با ارتفاع ۶۳۸۴ متر، افق را تحت سلطه خود گرفته است.

بهترین زمان برای بازدید از وینیکونکا فصل خشک است که از اردیبهشت تا آبان ادامه دارد. ماه‌های تیر و مرداد آسمان‌های آبی و صافی دارند، اما در این زمان شلوغی گردشگران هم در بالاترین حد است. از آذر تا فروردین، فصل بارش است و احتمال برف و مه در قله بسیار بالاست. اما هوای کوهستان غیرقابل پیش‌بینی است و ممکن است در عرض یک ساعت از آفتاب تابان به برف و باران تبدیل شود.

چالش‌های ارتفاع؛ نکته‌ای که باید جدی بگیرید

یکی از مهم‌ترین چالش‌های بازدید از کوه رنگین‌کمان، ارتفاع آن است. بسیاری از گردشگران، به ویژه کسانی که از مناطق کم ارتفاع می‌آیند، با بیماری ارتفاع مواجه می‌شوند. علائمی چون سردرد، تهوع، سرگیجه و خستگی شدید، رایج است. به همین دلیل، توصیه می‌شود قبل از صعود، حداقل دو تا سه روز در کوسکو بمانید تا بدنتان با ارتفاع سازگار شود.

راهکارهای سنتی محلی مانند جویدن برگ کوکا یا نوشیدن چای کوکا، به کاهش علائم بیماری ارتفاع کمک می‌کنند. این برگ که قرن‌هاست در فرهنگ آندی مورد استفاده قرار می‌گیرد، خواص دارویی دارد و هیچ ارتباطی با مواد مخدر ندارد. نوشیدن آب فراوان، خوردن غذاهای سبک و کربوهیدرات بالا، و اجتناب از الکل و سیگار نیز اهمیت دارد.

بسیاری از تورها امکان اجاره اسب را برای بخشی از مسیر فراهم می‌کنند، اما توصیه می‌شود که حداقل بخش آخر را پیاده طی کنید تا تجربه کامل‌تری داشته باشید. البته باید به خاطر داشت که راهنماها معمولاً توصیه می‌کنند بیش از ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در قله نمانید، چون کمبود اکسیژن تنفس را دشوار می‌کند.

نگاهی به دریچه محافظت از طبیعت

افزایش چشمگیر گردشگران در سال‌های اخیر، نگرانی‌هایی درباره حفاظت از این منظره طبیعی به وجود آورده است. در روزهای شلوغ، بیش از سه هزار نفر به کوه صعود می‌کنند و این فشار، خاک و سطح کوه را فرسایش می‌دهد. به همین دلیل، مسیرهای مشخصی تعیین شده که گردشگران مجاز به خروج از آن‌ها نیستند، و لمس کردن سطح کوه اکیداً ممنوع است.

سال ۲۰۱۵، شرکت معدن کاری کانادایی درخواست اکتشاف معدنی در این منطقه را ارائه داد که با اعتراضات گسترده مواجه شد. مردم محلی و سازمان‌های گردشگری با قدرت از این کوه دفاع کردند و سرانجام در سال ۲۰۱۸، رئیس‌جمهور پرو فرمانی صادر کرد که برای یک سال تمام فعالیت‌های معدنی در این منطقه را متوقف کرد. انتظار می‌رود که این منطقه به زودی به طور دائم به عنوان منطقه حفاظت‌ شده ثبت شود.

جوامع محلی که برای قرن‌ها این کوه را مقدس می‌دانستند، اکنون نقش مهمی در حفاظت از آن ایفا می‌کنند. آن‌ها نه تنها راهنمایان تورها هستند، بلکه نگهبانان این میراث طبیعی و فرهنگی‌اند. درآمد حاصل از گردشگری، زندگی آن‌ها را دگرگون کرده و انگیزه‌ای قوی برای حفاظت از این منطقه فراهم آورده است.

پیامی برای گردشگران ایرانی

برای ما ایرانیان که با کوه‌های دماوند و سبلان و البرز آشنا هستیم، دیدن وینیکونکا تجربه‌ای متفاوت خواهد بود. این کوه نه به دلیل ارتفاع بلند یا صعودهای تکنیکال، بلکه به خاطر زیبایی رنگارنگ و منحصر به‌ فرد خود، یکی از شگفتی‌های طبیعت جهان است. اگر همیشه آرزو داشته‌اید که شاهد چیزی باشید که شبیه به آن را در هیچ‌جای دیگر ندیده‌اید، این کوه را در لیست سفرهای خود قرار دهید.

البته باید واقع‌بین بود: این سفر آسان نیست. هزینه بلیط هواپیما به آمریکای جنوبی، نیاز به داشتن ویزا، و مسافت طولانی، همه می‌توانند چالش‌برانگیز باشند. اما اگر تصمیم گرفتید که این سفر را تجربه کنید، قطعاً پشیمان نخواهید شد. تصاویری که از این کوه می‌بینید، هرچقدر هم زیبا باشند، نمی‌توانند احساس واقعی ایستادن در مقابل این معجزه طبیعی را منتقل کنند.

سخن پایانی

کوه رنگین‌کمان پرو یادآور این است که طبیعت هنوز توانایی شگفت‌زده کردن ما را دارد. در عصری که فکر می‌کنیم همه چیز را دیده‌ایم و هر تصویری را می‌توان با فوتوشاپ ساخت، وینیکونکا ثابت می‌کند که واقعیت می‌تواند شگفت‌انگیزتر از هر تخیلی باشد. این کوه نه تنها یک مقصد گردشگری، بلکه یک درس درباره شکیبایی طبیعت و زیبایی‌هایی است که میلیون‌ها سال برای آشکار شدن صبر کرده‌اند.

وقتی تصاویر وینیکونکا را می‌بینید و با خودتان فکر می‌کنید که آیا واقعی است یا خیر، بدانید که نه تنها واقعی است، بلکه شاهدی است بر قدرت هنرمندی طبیعت. این کوه در آنجا، در ارتفاع ۵۲۰۰ متری، منتظر است تا شما نیز بخشی از داستانش شوید. و شاید روزی، وقتی در قله آن ایستاده‌اید و به آن رگه‌های رنگارنگ خیره شده‌اید، دریابید که برخی چیزها واقعاً ارزش هر زحمتی را دارند.